Overslaan en naar de inhoud gaan

Je voelt het wanneer Beethoven met het verkeerde been uit bed stapte

Erfgoedbibliotheek viert Beethovenjaar met uitzonderlijke concertreeks

Dit jaar zou componist Ludwig van Beethoven 250 jaar zijn geworden. In de enorme stroom aan herdenkingsconcerten springt er één initiatief tussenuit. Eind dit jaar tovert het Taurus Quartet de Nottebohmzaal om in een concertzaal en spelen ze op vier dagen tijd alle zestien strijkkwartetten van Beethoven. We vroegen violist Wietse Beels om een woordje uitleg bij deze krachttoer.

  • Beethoven componeerde zestien strijkkwartetten, goed voor ongeveer veertien uur muziek. Hoe komen jullie erbij om dit bijna in één ruk live te brengen?

Die kwartetten van Beethoven, dat is het nec plus ultra voor elk strijkkwartet. Ik denk niet dat er een kwartet bestaat dat niet met dit materiaal aan de slag wil. Het grote verschil met de meeste andere ensembles is dat ze die opvoeringen ruim in de tijd spreiden. Onze ambitie om alle Beethovenkwartetten op vier dagen en in zes concerten te brengen kun je zien als een stunt, waarvan ik nog niet weet of het moedig is of dom (lacht).

  • Spelen jullie het repertoire van Beethoven chronologisch?

Neen, want dat zou voor het publiek niet boeiend zijn. Beethoven componeerde zijn hele leven kwartetten. In zijn beginjaren was hij nog schatplichtig aan zijn leermeester Joseph Haydn en schreef hij heel lichte en frisse muziek. Naarmate hij ouder – en ook dover – werd, werd zijn muziek experimenteler en grilliger, en dus ook technisch moeilijker om te spelen. Om in elk concert voldoende variatie te brengen, spelen we telkens iets uit zowel zijn vroege als midden- en late periode. Zo ervaar je ook Beethovens muzikale evolutie.

  • Hoe bereiden jullie zich voor?

Het Taurus Quartet bestaat ongeveer zeven jaar. Het eerste kwartet dat we ooit speelden was er een van Beethoven. We zijn er dus al langer mee bezig. Bij aanvang van dit project bleek dat we een zestal kwartetten nog nooit hadden gespeeld. Inmiddels (eind januari) blijven er daar nog twee van over. Net twee zeer moeilijke stukken, dus die gaan we op kleinere concerten zeker nog oefenen. Want ik wil beslagen op het ijs komen. We starten onze repetities altijd met een lukraak gekozen stuk dat we integraal spelen. Soms gaat het heel goed, maar af en toe klinkt het nog rampzalig. Die wake-upcall zorgt ervoor dat we voldoende scherp blijven.

  • Wat maakt de muziek van Beethoven zo speciaal?

Beethoven componeerde, net als alle anderen, gewoon met noten en ritmes. Maar hij zette die noten zo ragfijn naast elkaar dat ze enorme emoties oproepen en verhalen vertellen. Bij het beluisteren of spelen van zijn werk leer je de persoon van Beethoven kennen. Je ontdekt zijn zeer liefdevolle of filosofische blik op de mensheid, denk maar aan zijn negende symfonie. Tegelijk had hij ook een zeer energieke tot zelfs cholerieke kant met een soms ongelooflijke boosheid en ergernis. Je voelt het wanneer hij met het foute been uit bed was gestapt. Hij was een genie, maar ook maar een mens.

  • Ervaar jij diezelfde emotie bij het spelen of instuderen van de stukken?

Daar streef ik naar, maar dat is niet altijd gemakkelijk. Ik zoek naar manieren om die emotie te distilleren. Dat gaat verder dan alleen maar het repeteren van de juiste noten, melodieën en ritmes. Ik probeer gedachten, beelden en gevoelens bij de muziek te plaatsen. Dat kunnen ook heel banale dingen zijn, of emoties die waarschijnlijk heel ver af staan van wat Beethoven er ooit bij dacht. Maar ik denk dat als de muzikant niets voelt, het ook voor het publiek heel moeilijk is om zich in de muziek in te leven.

  • Als professionele muzikanten zijn jullie het gewend om in moderne concertzalen te spelen. Hoe anders wordt het om in de Nottebohmzaal op te treden?

We hebben al een paar keer in de zaal gerepeteerd, en ze is eerder aan de ‘droge’ kant. Het tegenovergestelde van bijvoorbeeld een kathedraal, waar er veel galm is. De klanken worden goed opgeslorpt door het interieur en de vele boeken. Als muzikant word je daar heel snel aan gewend. De zaal is uitstekend geschikt voor een intieme opvoering. We zullen in het midden zitten, in kruisvorm, met het publiek rondom ons.

  • In welke mate zal de muziek hetzelfde klinken als in de tijd van Beethoven?

Dat is moeilijk te zeggen, alleen al omdat de muzikanten van Beethoven veel minder beslagen aan de start kwamen. Ze speelden zijn stukken zonder veel oefening. Zijn beste violist werkte bij het Rekenhof en speelde muziek in zijn vrije tijd. Ik denk eigenlijk dat het echt vreselijk moet hebben geklonken. Voor Beethoven zelf moet dat heel frustrerend zijn geweest. Ik hoop dus dat wij het er beter vanaf brengen (lacht). Er is inderdaad een strekking om de authentieke beleving van klassieke muziek voorop te stellen, en te spelen zoals ze het in die tijd deden. In de partituren vind je daartoe heel veel aanwijzingen, bijvoorbeeld om bepaalde passages met hartstocht of heel ingetogen te spelen. Daar wordt veel musicologisch onderzoek naar gevoerd, dat vaak een frisse wind over de partituren laat waaien. Ik ben daar helemaal niet tegen, maar voor mij is muziek ook iets dat moet leven. Het is geen museumstuk. Vandaar dus het belang dat ik eraan hecht om als muzikant gevoelens en emoties uit mijn eigen leefwereld toe te voegen. Dat zijn meestal details, toch hoop ik dat het publiek dit ook zal ervaren.

 

Omwille van de coronacrisis wordt de concertreeks verplaatst van mei 2019 naar oktober 2019. Indien de omstandigheden dit toelaten, zal het Taurus Quartet in de Nottebohmzaal spelen op:

  • woensdag 14/10 om 20u
  • donderdag 15/10 om 20u
  • vrijdag 16/10 om 20u
  • zaterdag 17/10 om 15u en 20u
  • zondag 18/10 om 11u

Meld je aan voor de nieuwsbrief